ROZWÓJ EMOCJONALNY DZIECKA W WIEKU 3-5 LAT

 

Zabawy dzieci w tym wieku stają się coraz bardziej złożone. Wymyślają własne scenariusze, przyjmują i zmieniają role, coraz lepiej radzą sobie z zasadami współpracy. Coraz szybciej się uspokajają — czas potrzebny na powrót do równowagi emocjonalnej skraca się do około 10–15 minut.

W zabawie uczą się nie tylko relacji, ale też hierarchii — kto decyduje, kto słucha, kto prowadzi. Gdy dzieci ustalą, kto będzie lekarzem, a kto pacjentem, nie znaczy, że role są niezmienne. W każdej chwili może dojść do ich zamiany — co świadczy o elastyczności i rozwijającym się rozumieniu równości w relacjach.

Dzieci w wieku przedszkolnym są niesamowitym źródłem wiedzy o relacjach i emocjach. Często to, co widzą i przeżywają w domu czy w przedszkolu, odgrywają w zabawie, pokazując świat takim, jak go rozumieją. Nie chodzi tu o idealne odwzorowanie rzeczywistości, ale o dziecięcą interpretację — czasem zaskakująco trafną i emocjonalnie silną.

Ostatnio w przedszkolu byłam świadkiem sytuacji, która poruszyła mnie do głębi. Dzieci bawiły się w dom. Były role: mama, tata i dzieci. W pewnym momencie dziewczynka grająca mamę zawołała: „O nie! Zepsuł się telewizor!”. Dziecko w roli córki odpowiedziało pewnie: „Tata naprawi”. I wtedy padły słowa mamy: „Tata to idiota”. Chłopiec, który grał rolę taty, wyraźnie się zmieszał. Wiedziałam, że pochodzi z domu, w którym króluje szacunek, miłość i wzajemna troska. Dla niego takie słowa były czymś zupełnie obcym — i było to widać.

To tylko jeden z przykładów na to, jak dzieci odzwierciedlają emocje i sposób, w jaki dorośli rozmawiają ze sobą w ich obecności. Ich zabawa jest lustrem domu.

Dziecko bardzo dobrze uczy się poprzez naśladowanie i odwzorowanie tego, co zobaczyło. Z perspektywy rozwoju mózgu warto wiedzieć, że obszary odpowiedzialne za analizę bodźców i reagowanie na otoczenie dojrzewają w różnym tempie. U małych dzieci najbardziej rozwinięte są te części mózgu, które odpowiadają za odbiór bodźców zmysłowych, widzenie, rozpoznawanie kształtów czy koloru oraz planowanie prostych działań: 

🔹 Płat ciemieniowy — odpowiada za odbiór i opracowanie bodźców z różnych zmysłów, czyli pomaga dziecku „zebrać” to, co widzi, słyszy czy czuje.
🔹 Płat potyliczny — zajmuje się widzeniem, analizą kolorów, ruchu i kształtów, dlatego dziecko tak intensywnie odbiera bodźce wzrokowe.
🔹 Płat czołowy — a konkretnie jego przednie części — odpowiadają za planowanie, podejmowanie decyzji i inicjowanie działań. To one również odgrywają ogromną rolę w regulacji emocji. W wieku przedszkolnym właśnie te obszary szybko rosną i zaczynają „uczyć się” kontrolowania impulsów i emocji.

To dzięki płatowi czołowemu dziecko stopniowo uczy się mówić „poczekaj”, „przepraszam” czy „zrobię to później” — choć to proces długotrwały i wymagający wsparcia dorosłych.

Dlatego dzieci uczą się głównie przez działanie i obserwację. Ich interpretacja świata zależy od tego, jak reagują na niego najbliżsi.

Przykład z mojej pracy: Podczas wycieczki w lesie jedno z dzieci podbiegło do mnie z wielką radością, trzymając w rękach garść mokrych liści, które znalazło pod drzewem. „Zobacz! One są śliskie i takie fajne!” — zawołało z ekscytacją. Przyklęknęłam obok, dotknęłam liści razem z nim i powiedziałam: „Rzeczywiście, czuję to! Ale to ciekawe, że są tak różne — niektóre gładkie, inne szorstkie!”. W tym momencie wiedziałam, że jeśli zareaguję z obrzydzeniem lub zignoruję jego odkrycie, ono zapamięta, że nie warto się dzielić swoimi zachwytami. Ale jeśli odpowiem z ciekawością, nauczy się, że jego emocje mają znaczenie.

Dziecko nie uczy się jeszcze przez analizę długofalowych skutków — to zdolność, która pojawia się dopiero w późniejszych latach szkolnych. Teraz poznaje świat przez pryzmat emocji opiekunów. Jeśli my się czymś zachwycamy — ono również. Jeśli reagujemy niechęcią — z dużym prawdopodobieństwem zrobi to samo.

To ogromna odpowiedzialność i wielka szansa.

A jak Twoje dziecko pokazuje Ci, co czuje? Jakie zabawy zdradzają jego emocje?

🧠 Znasz inne ciekawe sytuacje z zabaw dzieci, które pokazały Ci ich świat emocji? Podziel się nimi w komentarzu!

📚 Jeśli chcesz zagłębić się bardziej w temat, oto dwa źródła, które mogą Cię zainteresować:
🔹 OpenStax: Rozwój mózgu u dzieci — opis funkcji płatów mózgowych i ich znaczenia we wczesnym dzieciństwie.
🔹 JakSieUczyc.pl: Rola płata czołowego w regulacji emocji — wyjaśnienie, jak płat czołowy pełni funkcję „hamulca” dla emocji.

Pozdrawiam

Pedagog z pasją 💛