Stawianie granic, które wspiera rozwój

Najlepszą rzeczą, jaką możemy zrobić dla dzieci, jest wyznaczanie im granic. Powiedzenie „NIE” może być niezwykle ważne! Mówienie dzieciom „NIE” może wywoływać frustracje. Dziecko może się na nas złościć, a dla nas może to być trudne. Jednak wyrażanie własnych opinii i stanowienie granic to istotny element normalnego rozwoju dziecka. Dzieci nie zawsze wiedzą, co jest dla nich dobre. Wiedzą, czego chcą i co w danym momencie wydaje im się najważniejsze. Ale co jest dobre dla nich w dłuższej perspektywie? Czego tak naprawdę potrzebują, aby rozwijać się w kierunku osoby, która dobrze funkcjonuje w szkole, przedszkolu, pracy oraz w relacjach z innymi ludźmi?
Dzisiejsze dzieci często świetnie radzą sobie z negocjacjami – i to jest dobre. Ważne jest, aby dzieci były traktowane poważnie, miały możliwość wyrażania swoich pragnień i potrzeb oraz aby były wysłuchiwane przez dorosłych.

Czym jest stawianie granic?
Chodzi o pomoc dzieciom w zrozumieniu ram dotyczących akceptowalnych zachowań. Stawianie granic to wskazywanie dzieciom, co jest właściwe. Jakie zasady obowiązują w przedszkolu, domu czy sklepie? Dotyczy to zarówno sytuacji potencjalnie zagrażających życiu (np. zabawy w miejscach o dużym natężeniu ruchu), jak i celowego krzywdzenia innych. Granice te różnią się w zależności od wieku dziecka, a także istnieją różnice między rodzinami co do tego, jakie granice są stosowane. Stawianie granic uczy dziecko, co jest właściwe i gdzie przebiegają te granice, poprzez nasze działania, które to ukazują. To zadaniem dziecka jest odkrycie, gdzie te granice się znajdują, a naszym zadaniem jest zapewnienie, by były one bezpieczne.
Jednym z ważnych celów wychowania jest to, aby dziecko przyswoiło sobie kluczowe granice, tak aby wewnętrzny głos mówił „NIE” zanim granica zostanie przekroczona.
Ważne jest wspieranie dzieci w zrozumieniu wspólnych wartości i norm, które są ważne dla społeczności.
„Poprzez interakcję, dialog, zabawę i odkrywanie przedszkole powinno wspierać dzieci w rozwijaniu krytycznego myślenia, etycznej oceny, zdolności do sprzeciwu oraz umiejętności działania, aby mogły przyczyniać się do pozytywnych zmian”.

Dlaczego wyznaczanie granic jest ważne?
Granice zapewniają dzieciom bezpieczeństwo i przewidywalność. Pokazują im, że dorosły jest bezpiecznym przewodnikiem, na którym mogą się oprzeć. Dorosły dba o to, co jest właściwe, i dziecko może mu ufać. Jednak wyznaczanie granic nie oznacza, że dorośli decydują o wszystkim. Dzieci muszą mieć możliwość podejmowania pewnych decyzji, odpowiednich do swojego wieku i dojrzałości. Na przykład dwuletnie dziecko nie decyduje, czy iść do przedszkola, ale może wybrać dodatki do kanapki.

Pozytywne wyznaczanie granic
Dzieci potrzebują pozytywnego wyznaczania granic, ponieważ daje to przestrzeń dla ich emocji, wyrażania myśli i uczuć. Dzieci potrzebują, abyśmy je słuchali i potwierdzali ich uczucia. Różne dzieci będą reagować na różne sposoby.
Przykład: Trzyletnie dziecko wcześnie przychodzi do przedszkola i protestuje płaczem, ponieważ nie chce tam być. Mama musi iść do pracy, ale dziecko mocno trzyma ją za rękę.
Jak powinniśmy rozmawiać z dzieckiem w tej sytuacji?
Nauczycielka może podejść do tego na dwa sposoby:

• Pierwszy sposób: „Cześć, Piotrek, przyszedłeś w porę, bo teraz jest śniadanie. Mama idzie do pracy, musisz iść ze mną. Nie mamy czasu siedzieć w szatni. Nie musisz płakać, mama odbierze cię po pracy”. Następnie odciąga dziecko od mamy i idzie do stołówki. Piotruś płacze, ale nauczycielka nie reaguje, tylko siada przy stole i zaczyna robić śniadanie.

• Drugi sposób: „Cześć, Piotrusiu! Miło cię znowu widzieć! Widzę, że jesteś smutny, a może nawet zły? Rozumiem, że nie chcesz dzisiaj być w przedszkolu, ale już jesteś tutaj i bardzo się cieszę. Chcesz, żebym cię przytuliła? Możemy razem pomachać mamie”. Nauczycielka wyciąga ramiona, Piotruś powoli podchodzi i pozwala się przytulić. Razem machają mamie na pożegnanie i idą na śniadanie.

„Czy widzicie różnicę w tych dwóch podejściach? W pierwszym przypadku dziecko jest zmuszone do dostosowania się, a jego emocje są ignorowane. W drugim podejściu nauczycielka daje dziecku przestrzeń na wyrażenie swoich uczuć i wspiera je w przejściu przez trudną sytuację. Który sposób bardziej wspiera rozwój dziecka?”

Jak ustalać granice, by wspierały rozwój?

• Używaj komunikatów „ja” przy stawianiu granic: „Chcę, żebyś teraz umył ręce”, zamiast „ Musisz teraz umyć ręce”.

• Bądź konkretny: „Najpierw zjemy, a potem możesz rysować”.

• Zamiast mówić, czego nie chcesz, wyraź, co chcesz, aby dziecko zrobiło: „Czy możesz sprzątnąć klocki?”, zamiast „Przestań bawić się klockami!”.

• Zachowaj spokój i ciepło, nawet jeśli stawiasz granice.

• Jeśli czujesz, że tracisz cierpliwość, zrób przerwę. Poproś współpracownika o przejęcie sytuacji, dopóki nie odzyskasz równowagi.

Granice z konsekwencjami

 
Jeśli granice wiążą się z konsekwencjami, muszą one być dostosowane do wieku dziecka i mieć sens w danej sytuacji. Dla małego dziecka nie jest sensowne, aby konsekwencją zbyt długiej jazdy na rowerze było to, że jutro nie będzie mogło go używać. Dzieci inaczej niż dorośli odczuwają upływ czasu – żyją „tu i teraz”. Konsekwencje muszą być bezpośrednio związane z przekroczoną granicą i zrozumiałe dla dziecka.Jeśli dziecko jeździło na rowerze dłużej, niż powinno, bardziej sensowne byłoby wytłumaczenie mu, że jego przyjaciel jest smutny, bo również chciał jeździć, ale nie zdążył, gdyż dziecko jeździło do momentu, kiedy nadeszła pora na lunch. Można wtedy zwrócić uwagę, jak ważne jest dzielenie się z innymi oraz przeproszenie przyjaciela, co mogłoby naprawić sytuację i sprawić, że oboje będą mieli lepsze relacje.

Podsumowanie
Stawianie granic nie oznacza wyłącznie karania dziecka za złe zachowanie. Jesteśmy wzorem dla dzieci w każdej codziennej sytuacji. Nasze reakcje pokazują, jak powinny zachowywać się wobec innych. Dzieci uczą się od nas, jak rozwiązywać konflikty i radzić sobie z emocjami. Ważne, abyśmy, jako dorośli, byli dla nich bezpiecznym przewodnikiem, który pomoże im zrozumieć, gdzie przebiegają granice i jak dbać o relacje z innymi.

Pozdrawiam

Pedagog z pasją 💛